0919591663
ducthienlaw@gmail.com
Đường Nguyễn Xiển, phường Đông Thọ, thành phố Thanh Hoá, tỉnh Thanh Hoá.
Chứng cứ là “linh hồn” của công lý trong tố tụng hình sự
Trong mọi nền tư pháp văn minh, công lý không được xây dựng trên cảm tính hay áp đặt, mà phải dựa trên một hệ thống chứng cứ khách quan, hợp pháp và toàn diện. Trong tố tụng hình sự, chứng cứ không chỉ là cơ sở để xác định tội phạm, mà còn là “tấm khiên” bảo vệ người vô tội.
Chứng cứ là trụ cột của nền tư pháp
Trong bất kỳ vụ án hình sự nào, chứng cứ là yếu tố quyết định để làm sáng tỏ sự thật khách quan. Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 đã quy định rõ: Chỉ những gì được thu thập đúng trình tự, thủ tục pháp luật và có khả năng chứng minh tình tiết vụ án mới được coi là chứng cứ. Điều này không đơn thuần là yêu cầu kỹ thuật mà là biểu hiện của nguyên tắc nhân đạo trong tư pháp hiện đại.
Tuy nhiên, trong thực tiễn tố tụng ở nước ta, vẫn tồn tại không ít trường hợp mà chứng cứ được sử dụng không đúng cách, thiếu kiểm chứng chặt chẽ hoặc thậm chí vi phạm nguyên tắc loại trừ chứng cứ thu thập trái pháp luật. Điều này làm dấy lên lo ngại về tính khách quan của quá trình xét xử, cũng như niềm tin vào công lý.
Luật sư và sứ mệnh giành lại công lý qua chứng cứ
Với luật sư hình sự, chứng cứ không chỉ là “cơ sở pháp lý”, mà còn là “vũ khí chiến lược”. Một luật sư giỏi không chỉ nắm chắc quy định pháp luật, mà còn phải tinh tường trong việc phát hiện những điểm mâu thuẫn giữa các lời khai, giữa vật chứng và hiện trường, giữa thời gian và hành vi.
Nhiều trường hợp việc lật lại bản chất vụ án chỉ nhờ một chi tiết nhỏ trong chứng cứ: một lời khai bất nhất, một vật chứng không có nguồn gốc rõ ràng, hay một kết luận giám định có dấu hiệu áp đặt. Có những vụ án, bị cáo đã đối diện với án tử hình, nhưng cuối cùng được tuyên vô tội chỉ nhờ sự kiên trì đi đến tận cùng của sự thật qua từng trang hồ sơ, từng tấm ảnh hiện trường, từng biên bản giám định độc lập. Chứng cứ, vì thế, không chỉ là công cụ mà là lương tâm của công lý. Và luật sư chính là người gác cổng cho sự thật ấy không bị bóp méo.
Khi chứng cứ trở thành con dao hai lưỡi
Một thực trạng đáng lo ngại hiện nay là việc thu thập chứng cứ không đúng quy định pháp luật, dẫn đến nguy cơ “oan sai kép”: vừa làm sai lệch bản chất vụ án, vừa xâm phạm quyền con người. Việc sử dụng chứng cứ có được từ bức cung, nhục hình, hay ngụy tạo vật chứng… không chỉ vi phạm pháp luật, mà còn đẩy hệ thống tư pháp vào tình trạng tự mâu thuẫn.
Những vụ án nổi cộm như Nguyễn Văn Chưởng, hay Huỳnh Văn Nén là minh chứng rõ ràng cho vai trò quyết định của chứng cứ, khi nó có thể cứu người hoặc hại người, tùy thuộc vào cách nó được thu thập, đánh giá và sử dụng. Điều đáng nói là trong nhiều trường hợp, luật sư chỉ được tiếp cận chứng cứ một cách hạn chế, muộn màng, trong khi thời gian và sự sống của thân chủ thì không chờ đợi.
Chứng cứ điện tử và thách thức mới của luật sư hình sự
Trong thời đại số, chứng cứ không chỉ còn là vật thể hay lời nói, mà còn là những dòng mã, dữ liệu kỹ thuật số, video, định vị GPS... Điều này đặt ra yêu cầu mới đối với cả hệ thống tư pháp và giới luật sư: phải hiểu, phải phân tích và phản biện được những chứng cứ công nghệ cao.
Chưa kể, trong thực tiễn, nhiều dữ liệu số dễ bị chỉnh sửa, ngụy tạo, hoặc bị thu thập trái phép. Nếu không kiểm soát tốt, chứng cứ điện tử có thể trở thành “kẽ hở” dẫn tới oan sai, hoặc bị lợi dụng để buộc tội sai người.
Hoàn thiện thể chế bảo đảm vai trò chứng cứ trong thực thi công lý
Từ những bất cập nêu trên, cần có những cải cách căn cơ trong cơ chế pháp lý về chứng cứ. Pháp luật cần quy định rõ hơn và chặt chẽ hơn về các điều kiện loại trừ chứng cứ trái pháp luật, đặc biệt là các chứng cứ thu được thông qua bức cung, nhục hình; Tăng quyền cho luật sư trong tiếp cận, kiểm tra và thu thập chứng cứ, kể cả ở giai đoạn điều tra, để tránh tình trạng “án tại hồ sơ” do một phía kiểm soát toàn bộ quy trình; Xây dựng cơ chế giám định độc lập theo yêu cầu của luật sư, đặc biệt với các vụ án có dấu hiệu oan sai, phức tạp, kéo dài; Đào tạo chuyên sâu cho luật sư về chứng cứ công nghệ số, giám định kỹ thuật hình sự và kỹ năng điều tra phản biện độc lập...
Công lý chỉ tồn tại khi sự thật được tôn trọng
Sẽ là vô nghĩa nếu tòa án tuyên một bản án “đúng quy trình” nhưng sai về bản chất sự thật. Sẽ là tàn nhẫn nếu con người bị kết án chỉ vì cảm tính, áp lực dư luận, hoặc niềm tin mù quáng vào hệ thống mà thiếu sự kiểm chứng từ chứng cứ. Chỉ có sự thật mới bảo vệ được công lý và chỉ có chứng cứ được kiểm tra nghiêm túc, công khai, khoa học mới bảo vệ được sự thật ấy. Chừng nào còn những luật sư, những thẩm phán, kiểm sát viên dám sống với sự thật, chừng đó công lý vẫn còn con đường để tồn tại./.
Đức Thiện
Nếu bạn đọc cần tư vấn thêm về vấn đề pháp lý khác, vui lòng liên hệ với chúng tôi theo thông tin như sau:
- Hotline: 0919591663
- Email: ducthienlaw@gmail.com
- Địa chỉ: Đường Nguyễn Xiển, phường Đông Thọ, thành phố Thanh Hoá, tỉnh Thanh Hoá.
Bình luận
XEM THÊM
Trong tố tụng hình sự, người bào chữa có thể đồng thời là người giám định trong cùng một vụ án hình sự không?
Sự tương đồng, khác biệt giữa tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và lừa đảo chiếm đoạt tài sản
Phân biệt nghi phạm, nghi can, bị can và bị cáo?
Tài sản nhà nước là bao gồm những tài sản gì? Gây thất thoát tài sản của nhà nước sẽ bị xử lý như thế nào?
Điều kiện để Pháp nhân thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự quy định tại Điều 75 Bộ Luật hình sự 2015
Các tội xâm phạm sở hữu theo Bộ luật Hình sự 2015
Các tội phạm về chức vụ theo Bộ luật Hình sự hiện hành bao gồm những nhóm tội phạm nào?
Mức phạt tù cao nhất đối với tội làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức là bao nhiêu năm?
Nhận hối lộ hơn 100 tỷ đồng có bị tử hình không?
